Sinds ‘Het strafbare lichaam’ van Karin Spaink uit 1992 bestaat het woord orenmaffia als scheldnaam voor hulpverleners die menen dat lichamelijke ziekten worden veroorzaakt door een verkeerde manier van denken.
Dat het je eigen SCHULD is als je ziek wordt, vind ik een liefdeloze gedachte. Maar ik heb er zelf nooit aan getwijfeld dat lichaam en geest een diepgaande relatie met elkaar hebben, en dat het, net als bij levenspartners, steeds zichtbaarder wordt hoe ze allerlei trekjes van elkaar hebben overgenomen.

Nieuwe paradigma’s

In de twintig jaar sinds die lancering van het begrip orenmaffia zijn er, dankzij de mogelijkheden van de nieuwe hersenscanners, paradigma verschuivende ontdekkingen gedaan rond de werking van ons brein. Een paar voorbeelden:

• Het bestaan van spiegelneuronen, die een andere kijk op leren en op empathie bieden.
• De gebleken fysieke verwevenheid van ‘emotionele’ en ‘rationele’ hersengebieden, waardoor het steeds minder logisch (!) wordt om die twee als volstrekt gescheiden te beschouwen, of als inferieur en superieur.
• De verregaande plasticiteit van ons brein, zowel in termen van interne organisatie, als van ontstaan en verandering van onze denkpatronen. Iedere dag veranderen wij fysiek ons brein door wat we doen en laten, tot onze dood aan toe.

Geluk is maakbaar?

Dus is het niet zo gek dat je boeken krijgt als ‘The emotional life of your brain” (how to change the way you think, feel and live) van Richard J. Davidson (2012) en het in vorige blogs genoemde Mindsight (the new science of personal transformation) van Daniel J. Siegel (2011).
Het zijn rijk gevulde boeken, maar ik word er ook een beetje moe van. Ze maken erg duidelijk hoeveel je allemaal zelf kan doen om gelukkiger te worden.

Het is fijn om beter te begrijpen hoe je brein of geest nu eigenlijk in elkaar zit en waar allerlei gedragspatronen vandaan komen. Ik heb Xi-ers vaak met een precisie-instrument vergeleken: ze kunnen heel bijzondere dingen, maar zijn ook snel ontregeld als je er ruw of onnadenkend mee omgaat. Het is dus de moeite waard om jezelf als Xi-er beter te leren kennen als je graag ‘eruit wilt halen wat erin zit’.
Maar met al die nieuwe manieren om naar je eigen functioneren te kijken, wordt het een uitdaging om niet in de war te raken van alles waar je kennelijk op kan letten, noch te verstijven vanuit een zelfgekozen verplichting om ‘onnodige’ fouten te vermijden.
Hoe maakbaar wil/kan je zijn en schiet het ook een beetje op?

Even geduld a.u.b.

In Mindsight wordt meeslepend beschreven hoe Siegel bij patiënten tot wezenlijke transformaties komt. Het snijdt echt hout wat hij doet. Maar dan vermoed ik na enig puzzelwerk dat zo’n patiënt minstens een jaar lang iedere week is langs geweest.
OK, hij is een psychiater, en grote veranderingen nemen inderdaad tijd, maar what’s in it for me?
Eerlijk gezegd weet ik dat nog (steeds) niet precies. Dat heeft te maken met mijn eigen, intuïtieve stijl van reflectie, waardoor het voor mij niet werkt om de ‘rijtjes’ uit zijn boek in praktijk te gaan brengen. Maar zijn concepten zijn geestverruimend en ik merk dat ik daardoor wel innerlijke omschakelingen aan het maken ben.
Traag dus.

De mind is een proces

Siegel richt zich voortdurend op het proces, de beweging, in plaats van op de toestand. Zijn definitie van de menselijke mind is: Het relationele en belichaamde proces dat de stroom van energie en informatie reguleert. (Daarna legt hij in drie bladzijden helder uit hoe hij dat bedoelt.)
Die definitie sluit aan op de plasticiteit van ons brein: als je de gedachtenstroom verandert, verander je daardoor de fysieke structuur van het brein: er ontstaan andere verbindingen tussen de neuronen (de wet van Hebb: “Neurons that fire together, wire together”).

Ik zie een interessante parallel met het idee van een Vastgezette of een Groei Mindset (zie deze pagina). Siegel gaat consequent van de Groei Mindset uit; alles stroomt en je kan er aan werken om die stromen zintuiglijk bewust te worden.
De gebruikelijke Nederlandse vertaling van mind is geest. Het lastige is dat ik dat eerder met een soort abstract lichaamsdeel associeer, dan met iets wat gekarakteriseerd wordt door permanente bewegelijkheid en fysieke verandering. Vanuit dit nieuwe perspectief zou je eigenlijk een werkwoord moeten gaan gebruiken, dan voelt het ook anders.

Schokdemper onderhoud

Davidson definieert op basis van hersenscanner metingen ‘Emotionele Stijl’ in zes dimensies. Er is een dimensie Resilience (Veerkracht) en een dimensie Outlook (Levensopvatting).
De ene betreft ruwweg hoe lang negatieve ervaringen blijven hangen, de andere dito voor positieve. Je kan via een vragenlijst je eigen score op het continuüm van kort naar lang, respectievelijk positief naar negatief bepalen.
Het lijkt me dat de schokdempers uit het vorige blog daarmee aardig gekarakteriseerd kunnen worden. Voor versterking van de Veerkracht wordt mindfulness aangeraden, voor een positiever Levensopvatting o.a. well-being therapy van Giovanni Fava.
Zijn er nog vragen?

Prefrontale maffia?

Pal achter je voorhoofd zit een gedeelte van je brein dat de prefrontale cortex heet. Het middelste gedeelte daarvan coördineert essentiële vaardigheden, bijvoorbeeld emotionele balans, lichaamsregulering, invoelen van jezelf en van anderen, flexibele respons en moreel besef. Hoe beter dat gebied is ontwikkeld en verbonden met andere delen van je brein, hoe bestendiger en sterker je gevoel van welzijn.
Dus wie dat gebied niet actief gaat ontwikkelen, moet niet zeuren als hij/zij niet gelukkig is. Een van de succesvolle methoden voor ontwikkeling lijkt mindfulness te zijn, of in ieder geval een open vorm van reflectie.
Aan de slag!

Op zoek naar eigen verhaal

Ik wil de schrijvers niet tekort doen; ze zetten het aanzienlijk genuanceerder en breed onderbouwd neer.
Tegelijk is mij duidelijk geworden dat dit blog niet de plaats is om de ideeën uitgebreid toe te lichten. Daar zijn hun boeken en hun diverse presentaties en filmpjes op internet beter voor toegerust. Ik verwacht er in mijn boek wel meer over te zullen schrijven, maar daarvoor moet het bij mij eerst nog wat bezinken.

Naar boven