Ik vraag me wel eens af in hoeverre ik het leven als Xi-er of HB-er ingewikkelder voorstel dan nodig is, met al mijn verhalen over ontbrekende handleidingen, heftige levensthema’s, eenzaamheid, enzovoort. Lijd ik aan professionele vertekening vanwege een kennelijke selectie uit de doelgroep die ik via mail of in gesprekken ontmoet? Terwijl in het echte leven heel veel Xi-ers en HB-ers gewoon lekker bezig zijn, zonder al die vragen, worstelingen, of ander gedoe?
Hebben zij soms die handleiding wèl meegekregen, was iedereen altijd voldoende aardig tegen ze, of laten ze zich gewoon niet afleiden van waar ze mee bezig zijn?
Heeft al die toegenomen aandacht en beschikbare informatie het onderwerp eigenlijk simpeler te hanteren gemaakt?
Superstar, Striver, Independent
Ik denk aan het onderscheid Supersterren, Harde Werkers (Strivers) en Onafhankelijken, achttien jaar geleden verwoord door Marylou Streznewski in haar boek Gifted Grownups; The Mixed Blessings of Extraordinary Potential, zie deze webpagina voor een toelichting.
In mijn woorden onderscheiden de drie ‘categorieën’ zich als volgt:
- Supersterren, de spreekwoordelijke hoogbegaafden, vinden het onderwerp totaal niet interessant, want het effect van hun ongewone begaafdheid is voor hen vanzelfsprekend. Ze hebben doorgaans geen behoefte om in een of andere vreemde categorie te worden geplaatst;
- Harde Werkers, de gedrevenen met een focus, menen stellig dat ze gewoon wat meer energie in hun werk steken en dat iedereen die dat ook doet, hetzelfde kan bereiken. Informatie over hun ongewone intelligentie is dus alleen interessant voor zover het overduidelijk iets aan de eigen effectiviteit toevoegt;
- Onafhankelijken, de vierkante pennen in ronde gaten, hebben inderdaad vaak last van verwarring omtrent het gedrag van hun omgeving, van heftige levensthema’s, van eenzaamheid, enzovoort. Vermindering van verwarring en vergroting van welzijn door het ontdekken van de eigen handleiding is aantrekkelijk, voor zover het binnen hun behoefte aan onafhankelijkheid past.
Karakteristieke verschillen
Die driedeling is wat mij betreft overigens niet van beton: De één herkent zich volledig in één categorie, een ander herkent zich bijvoorbeeld in de Harde Werker maar ook wel wat in de Onafhankelijke.
Maar de kracht van de indeling is hoe verschillend de categorieën qua houding en behoeften zijn.
Dat werd vier jaar geleden mooi geïllustreerd door het artikel “Afgrijselijk slim” in het blad ésta, waarin de journaliste Suzanne Rethans drie vrouwen had geïnterviewd die desgevraagd elk precies één van die drie karakteristieke teksten uitspraken.
Ik heb daar toen dit blog over geschreven, met een link naar de pdf van het artikel.
Die driedeling bleek toen dus nog steeds zo te bestaan, en de ‘Onafhankelijke’ vond haar afgrijselijke slimheid inderdaad ingewikkelder te hanteren dan de andere twee.
Veranderingen door meer aandacht?
Maar de vraag blijft in hoeverre er door de toegenomen publiciteit rond hoogbegaafdheid iets aan het veranderen is.
Het ‘Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen (IHBV)’ timmert aan de weg met onderzoeken, diverse uitgaven en een symposium.
De toegankelijkheid van de informatie is verder toegenomen, er zijn meer boeken, de z.g. HB-cafés lopen veelal goed, en er is een veelvoud aan dienstverleners bijgekomen die zich op ‘hoogbegaafde volwassenen’ richten. Als die inderdaad werk hebben, zijn er dus veel meer mensen actief met het onderwerp bezig.
Mijn vraag: komen die specifiek uit één van de drie genoemde categorieën, of is dat onderscheid ook veranderd?
Harde Werkers
Mijn hypothese op dit moment is, dat het effect het grootste is bij de Harde Werkers: Zij lijken mij in principe het meest bereid en in staat om kennis over het onderwerp relatief inhoudelijk tot zich te nemen ter vergroting van hun persoonlijke effectiviteit. Er zijn immers diverse praktische zaken te leren rond bijvoorbeeld:
- het beseffen van je relatief hoge snelheid van denken,
- tips over communicatie,
- burn-out en bore-out verschijnselen en hun preventie,
- informatie rond overexcitabilities om zorgen en ongemak rond ADHD, HSP of allergieën te verminderen.
Het helpt echt en het is fijn dat die informatie nu breder en gemakkelijker toegankelijk is.
Supersterren
Bij de Supersterren zie ik niet zoveel extra toegevoegde waarde.
Meer andersom: Als een ‘Superster’ bereid en in staat is om te verklaren dat hij/zij hoogbegaafd is, dan is dat positieve publiciteit rond het onderwerp en zijn belangenbehartigers, zoals Mensa of het IHBV. Hun hoop is dat de maatschappij beter gaat inzien dat ze hun hoogbegaafden moeten koesteren, en er is een eigentijds rolmodel voor de doelgroep bij. (Gegeven de wat romantische aanname dat iedere HB-er in principe een Superster kan worden.)
Onafhankelijken
De Onafhankelijken kunnen volgens mij via internet en literatuur makkelijker dan vroeger een (gedeeltelijke) verklaringsgrond vinden voor hun ‘vierkante pen in rond gat zijn’. Maar dat verandert niet dat ze qua gevoel en qua dagelijkse praktijk moeten leren hanteren dat ze die vierkante pen in een wereld met vooral ronde gaten zijn: Voor die categorie is niet zozeer hun ongewone intelligentie, maar het hanteren van het ‘anders zijn dan anderen’ de grootste uitdaging. Voor velen is dat eerder een proces van persoonlijke ontwikkeling dan een kwestie van kennisverwerving.
Daarbij is dan wel essentieel dat de informatie of de dienstverlening op het voor hen ‘normale’ niveau van complexiteit en intensiteit wordt aangeboden. Dus is het zeer relevant, zowel voor henzelf als voor hun omgeving, dat ze een besef krijgen van hun ongewoon sterke intelligentie en intensiteit en van wat dat betekent in hun dagelijks functioneren en leren.
Nieuwe besloten internetfora, zoals van bijvoorbeeld InterGifted, zijn daarbij een duidelijke aanwinst.
Mijn eigen rol
Ik heb mij zelf altijd het meest thuis gevoeld bij de beschrijving van de Onafhankelijke. Niet verwonderlijk bleken over de jaren veel van mijn cliënten dat ook zo te zien, in ieder geval in die fase van hun leven. Soms waren ze jaren een Harde Werker geweest, maar was er door hun levensfase iets wakker geschud. En sommige Supersterren wilden met mij eens even goed om zich heen kijken voor ze in een nieuwe richting weer soepel aan de bak gingen.
Zoals al gesteld, hebben van die drie categorieën de Onafhankelijken de meeste aanleiding om zich af te vragen waarom hun omgeving zo anders reageert dan ze zelf (zouden) doen. Zeker als ze relatief empathisch zijn en zich het oordeel van hun omgeving zeer sterk en emotioneel bewust zijn.
“Ben ik soms niet goed uit het ei gekomen?” “Is er een handleiding die ik gemist heb?” “Wat doe ik toch verkeerd?” “Moet ik me meer (of juist minder) gaan aanpassen?” “Is het niet veel verstandiger om die gevoeligheid maar een beetje te negeren?”
Betrokken bij je levensverhaal
Volgens mij zijn er op zich wel simpele antwoorden op al die vragen (“Dat moet je gewoon zó doen.”) maar een beschouwend antwoord is niet de oplossing als het probleem juist om meer bewustzijn van, en betrokkenheid bij de ervaren werkelijkheid vraagt.
Dus gaan we op zoek naar het verhaal achter de vraag, en proberen we samen duidelijk te krijgen hoe het is om de hele dag zo’n Xi-er te zijn: Welke kwaliteiten en emoties hebben een positieve of een negatieve invloed, en welke veranderingen zouden de levensvreugde en persoonlijke effectiviteit doen toenemen.
Zo leer je het eigen levensverhaal herkennen en krijg je vat op wat je in het volgende hoofdstuk wilt laten gebeuren.
Simpel
Terug naar mijn vraag van het begin: Is het nu tegenwoordig wel of niet minder ingewikkeld om Xi-er of HB-er te zijn?
Het antwoord is dus simpel: “Dat hangt er vanaf.”