In dit blog vertel ik over de wereld van z.g. Empaten en hoe hun kwaliteiten soms hun persoonlijke effectiviteit in de weg kunnen zitten. Dat komt door de mate waarin ze onder andere de emoties ‘van de buitenwereld’ als het ware zonder filter in zichzelf voelen, wat hun eigen goede voornemens kan ontregelen.
Missen diverse Xi-ers en hoogbegaafden ook zo’n filter of verschilt dat sterk van persoon tot persoon? Wat zijn verschillen met hoogsensitiviteit?
Hoe zit dat bij jou en hoe ga je er (niet) mee om?

Ben ik een empaat?

Begin september kwam het boek The Empath’s Survival Guide; Life Strategies for Sensitive People van de Amerikaanse arts en auteur Judith Orloff op mijn pad. Ik begon te lezen en kwam bij de vragenlijst met twintig vragen rond “Are you an Empath?”
Eigenlijk waren achttien van de twintig helemaal waar. Het schokkende was de collectie als zodanig en dat ik bij veel vragen dacht “daar zou ik eigenlijk beter tegen moeten kunnen.”

Het indalende besef “Ik heb ‘het’ dus eigenlijk veel sterker dan anderen” en “die en die kenmerken hebben totaal met elkaar te maken” en “er zit bij mij nogal wat schaamte op” gaf veel innerlijke onrust, maar leverde ook herwonnen ruimte op. Eigenlijk leek het, zoals een dierbare opmerkte, op het gevoel als je op een dag de kenmerken van Xi herkent en al die andere aspecten ook allemaal kloppen. “Ik ben dus niet gek! Maar kennelijk op sommige punten nogal ongewoon. Dat verandert mijn perspectief en hoe ik naar mijzelf kijk!”

Empaat of hoogsensitief?

Wat is, volgens Judith Orloff, een empaat? Dat gaat verder dan empathisch zijn, in de betekenis van ‘begaan met wel en wee van de ander’. Empaten voelen andermans emoties, energie en/of fysieke symptomen rechtstreeks in hun eigen lijf, zonder de beschermende filters die de meeste mensen daarvoor hebben.
Zij onderscheidt emotionele en fysieke empaten en uiteraard zijn er gradaties; de mate waarin het filter afwezig of doorlaatbaar is.
Het gaat over ‘iets in je eigen lijf voelen als ware het een spiegel van iets dat zich buiten je lijf afspeelt’.
Als je op het trefwoord empaat (of empath) gaat zoeken kom je verschillende opvattingen tegen over wat er wel of niet gevoeld kan worden, met dito vragenlijsten. Sommigen zien het als een vorm van hoogsensitiviteit, zie verderop. Een ander verschilpunt kan de mate zijn waarin ook allerlei energieën kunnen worden gevoeld, iets wat Orloff Intuitive Empaths noemt. Denk aan telepathie of vooruitziendheid, of aan verbinding met planten, dieren, of de aarde. Voor de een is dat (on)bewijsbare nonsens, voor sommige empaten een fysiek ervaren werkelijkheid.

Hoe zit dat bij Xi-ers?

Orloff heeft het nergens over een verband met ongewone begaafdheid. Zij richt zich op Sensitive People. Maar ik ben natuurlijk juist benieuwd naar zo’n verband, plus hoe het concept past in de Superstimuleer­baar­heden van Dabrowski, of in empathie versus taakgerichtheid, in Xinastieke patronen, enzovoort.
Het is me wel duidelijk dat slechts een deel van alle Xi-ers of hoogbegaafden zich sterk in de kenmerken van een empaat zullen herkennen. Maar ik ben over de jaren vele Xi-ers tegengekomen die baat hadden bij het serieus gaan nemen van hun eigenschap dat ze ‘intuïtief’ veel meer wisten van hun omgeving dan ze eigenlijk konden verklaren (en veel meer dan hun omgeving besefte of wilde weten).
Zij voelden schaamte of schuld naar aanleiding van een van de klassieke verwijten aan de doelgroep: Jij reageert altijd zo overgevoelig en dramatisch! Het verwijt werkt heel effectief om zo’n kwaliteit maar liever te dimmen en in ieder geval niet verder te vertellen.
Daar zaten zeker ook empaten bij.

De frisse aanpak van Fleur

Dat verwijt heeft het zeer recente boek Leven zonder filter van de Belgische journaliste en cartooniste Fleur van Groningen gelukkig geen last van. Althans, zij is die last voorbij, schrijft daarover en doet dat op een directe en frisse manier.
In de beschrijving van haar leven en persoonlijke ontwikkeling valt ze 100% binnen Orloff’s definitie van een empaat. Ze benoemt het echter als aspecten van haar hoogsensitiviteit, al onderkent ze wel dat niet alle hoogsensitieven haar mate van empathisch vermogen hebben.
Er komen bij mij best wat vragen en opmerkingen bij sommige van haar analyses boven. Maar het is haar eigen levensverhaal en ik kan genieten van de vitaliteit en de doorleefde blijmoedigheid waarmee ze het allemaal beschrijft, inclusief de ontdekking van haar hoogbegaafdheid en de effecten van haar positieve desintegratie (ook Dabrowski, zie mijn pagina over extra ontvankelijkheid).
Het slothoofdstuk, Hoogsensitiviteit, mijn levensopdracht; over grenzen stellen, jezelf blijven en de voordelen van extra lange voelsprieten vind ik indrukwekkend en inspirerend.
Het boek is in België al een bestseller, ik ben benieuwd wat het hier gaat doen.

Modeverschijnsel?

Hoe modisch is hoogsensitief of een empaat zijn? Bestaat het wel echt? Is het meetbaar?
Het moderne hersenonderzoek geeft allerlei aanwijzingen of bewijzen, waarover ik in eerdere blogs al schreef:

Richard Davidson onderkent zes emotionele stijlen aan de hand van hun meetbaar effect in bepaalde hersengebieden en de grote verschillen in scores tussen mensen. Een van de zes is Social intuition, een andere heet Sensitivity to Context. Zie mijn blog ‘Hoe maakbaar wil je zijn?’

Christian Keysers doet al jaren onderzoek naar hoe het brein mogelijk maakt dat we intuïtief andere mensen begrijpen en met hen meevoelen. Voor motorische handelingen is al gebleken dat spiegelneuronen een rol spelen. Bestaat er ook een empathische pendant? In zijn boek The empathic brain geeft hij voorbeelden van ‘emotionele besmetting’. Zie het blog ‘Vreemd maar toch nabij’.

In het blog ‘Intens hoort erbij’ noemde ik de uitspraak van Damasio: “Ik voel dus ik besta” gemaakt op basis van zijn hersenonderzoek.

Kortom het is in de mode, het bestaat echt en ik verwacht dat steeds meer van de huidige fysieke ervaringen van empaten in de toekomst ook vanuit onderzoek bij hen aantoonbaar zullen blijken te zijn.

Herkenbaar bij jezelf of iemand anders?

Waarom zou je van jezelf willen weten of en hoe je filters werken?
Wat mij betreft gaat het leven over de ontketening van al je mogelijkheden.
Nieuwe zelfkennis kan maken dat oude ketens opeens gaan jeuken, ook al was je al jaren aan ze gewend. Je nam bijvoorbeeld aan, dat anderen kennelijk wel genoeg hun best doen om onverstoorbaar hun resultaten te leveren. Maar wist oprecht niet waarom dat jou soms niet lukte. Die terugkerende teleurstelling kan een angstig zelfbeeld opleveren.
Als je gaat beseffen dat erg veel mensen dankzij hun andere filterware simpelweg niet, of veel minder ‘verstoord’ worden, dan wordt het een heel ander verhaal. In balans blijven is bij de één kennelijk vanzelfsprekend, terwijl het bij een empaat veel aandacht en energie kan vragen waardoor er minder over blijft voor de uitvoering van je plannen.
Die kennis biedt geen vrijblijvend excuus, maar wel een heldere zoekrichting hoe je met jezelf aan de slag kan om eruit te halen wat er in zit. Als je weet hoe die gevoeligheid werkt, overvalt het je niet meer en neemt je effectiviteit toe. Dat uitzoeken is doorgaans maatwerk, maar erg de moeite waard. Want je ongewone sensitiviteit biedt ook voordelen in bepaalde rollen en situaties.

De voordelen van empaat zijn

Zowel Orloff als Van Groningen geven daar aandacht aan:
Zij noemen onder andere:

• een excellent vermogen om mensen en hun behoeften in te schatten;
• een vroeg inzicht in allerlei ontwikkelingen;
• een natuurlijke neiging om authentiek te zijn en te blijven;
• in staat zijn tot een diepe ervaring van verbondenheid.

Ze noemen naar mijn smaak ook allerlei typische Xi-aspecten, dus die laat ik hier even weg.
Over de relatie met Xi of hoogbegaafdheid is duidelijk nog lang niet alles geschreven. Maar daar word ik natuurlijk blij en opgewonden van. Wordt vervolgd.

Naar boven