In mijn vorige blog (Vreemd maar toch nabij) noemde ik al het boek Mindsight van Daniel Siegel (2010), maar ging door over ‘The Empathic Brain’.
In dit blog wil ik verduidelijken waarom ik zo bezig ben met vragen en nieuwe kennis rond interactiepatronen, en neem ik een klein aanloopje naar Mindsight.
“Spaar ze alle tien!?”
In mijn visie op Xi-ers (en dus ook op hoogbegaafden) is hun natuurlijke neiging tot gedrevenheid en hun intense interactie met de omgeving (bijvoorbeeld via hoogsensitiviteit en emotionele extra ontvankelijkheid) een complicerende factor bij hun persoonlijke ontwikkeling. Vanaf hun prille begin is aan de orde hoe de omgeving (ouders, vriendjes en vriendinnetjes, school, vereniging) op die ongewone eigenschappen reageert en welke ‘strategische keuzes’ de Xi-er maakt om met die reacties om te gaan.
De ‘Tien verwijten’ zijn een staalkaart van wat je zoal in negatieve zin te horen kan krijgen. Het mogelijke resultaat: schaamte, frustratie, vrees, verdriet, pijn, en vooral aangepaste gedragspatronen om dat te maskeren en om herhaling te voorkomen.
Wat is de prijs nu?
Je betaalt wel een prijs voor het kiezen van gedragspatronen waarmee je minder kritiek hoeft te verduren: 
Je gaat nalaten om die ongewone dingen te doen waar je hart prettig sneller van gaat kloppen, waar je een gevoel bij hebt als van een diepe teug frisse zeewind waar nog niemand anders op heeft geademd, of waar je met onverholen trots en liefde op kan terugkijken.
Met de jaren voelt het steeds onaangenamer om die prijs te betalen.
Als je nu – als volwassene – helemaal vers voor die strategische keuze van toen stond, zou je waarschijnlijk wel anders kiezen. Maar door de last van het verleden blijken je oude gedragspatronen nogal hardnekkig. Bovendien zijn ze vaak (nog) niet bewust, en dat maakt het moeilijk om ze te veranderen.
En intussen groeit de frustratie, of de depressie, of de woede.
Tot zover niet zoveel nieuws; wat Jungiaanse Schaduw, toegepast op de specifieke context van Xi-ers.
Dat laat onverlet dat het volgens mij voor elke Xi-er relevant is om zich hier rekenschap van te geven; om zich van tijd tot tijd af te vragen hoe hij/zij nu met die ‘Tien verwijten’ omgaat.
Bevalt je nog steeds hoe je dat doet?
Nieuwe handvatten, nieuwe kansen
Mijn fascinatie met de nieuwe kijk op interactiepatronen, is dat ik er nieuwe mogelijkheden in zie om beter te begrijpen hoe een patroon werkt. En als je beter begrijpt hoe het werkt, ontdek je wellicht ook een klein handvat om het patroon te veranderen.
Als je zo’n patroon kunt veranderen, neemt je persoonlijke effectiviteit toe, kun je negatieve ervaringen vaker vermijden en heb je jouw karakteristieke intensiteit en gedrevenheid beter in beheer.
Dat is prettiger dan jezelf uit voorzorg op een laag pitje houden, of met enige regelmaat dramatisch van de leg raken door de manier waarop je omgeving op je ideeën en gedrag reageert.
Een minderheid valt altijd op
Het onderwerp hoogbegaafdheid is meer bekend dan tien of twintig jaar geleden. Informatie rond Xi heeft al velen geholpen om medewerkers, collega’s, dierbaren of zichzelf beter te begrijpen.
Maar dat betekent volgens mij niet dat bijdragen ‘uit die hoek’ automatisch hoger gewaardeerd (zullen) worden. Want ik denk dat de onvermijdelijke minderheidspositie, de ongewoonheid van Xi-ers en hoogbegaafden altijd de belangrijkste factor zal blijven waarom de interactie met hun omgeving eventueel problematisch is. Hun bijzondere intelligentie is meer context dan oorzaak.
Ga dus niet zitten wachten op ‘meer begrip van je omgeving’.
Het belang van zelfreflectie
Zo ben ik geleidelijk tot de overtuiging gekomen dat zelfreflectie een zeer wenselijke vaardigheid voor Xi-ers is. Het kan bijvoorbeeld via technieken als Mindfulness, zoals op het moment in de mode is, maar ook anders.
Door je aard ben je relatief vatbaar voor het oppikken van interactiepatronen die in je proces van persoonlijke groei over hun houdbaarheidsdatum kunnen geraken. Als je uit jezelf wilt halen wat erin zit, dan is het gewenst dat je zoiets tijdig merkt en actie neemt. Je hoeft op niemand te wachten voor ‘meer begrip van jezelf’! Het is en blijft een gedoe, maar niets doen blijkt uiteindelijk veel onaangenamer te zijn.
Hoe verbind jij je met je omgeving en gaat dat zoals je wilt dat het gebeurt?
Schokdempers houden je op je pad
Een plastische vergelijking die wellicht verduidelijkt:
De wielen van een auto zijn geveerd, waardoor je niet iedere hobbel van de weg voelt doordreunen. Maar die verende beweging moet ook gedempt worden, anders gaat de auto stuiteren. Dat doet de z.g. schokdemper, die grijze cilinder binnen de blauwe schroefveer. Hoe harder je rijdt, hoe harder de hobbel een klap tegen het geveerde wiel geeft en hoe beter je schokdempers moeten zijn om de banden contact met de weg te laten houden.
Zo niet, dan gaat de auto rechtdoor, ook als daar een obstakel staat, of de weg een bocht maakt.
Het zoeken is dus naar de schokdempers op jouw emotionele vering, die met pieken en dalen reageert op de hobbels van je omgeving . Hoe harder je wilt rijden (en dat doen intens levende Xi-ers nu eenmaal als vanzelf) hoe belangrijker kwaliteit en onderhoud van je schokdempers wordt.
Zij houden je op je pad.
Wat ik interessant vind aan het boek Mindsight, is dat het vanuit neurologisch en psychologisch oogpunt beschrijft hoe ons brein is uitgerust met een schokdemper, de prefrontale cortex. Daar kunnen we o.a. onszelf en de ander waarnemen.
Hoe kan je bevorderen dat je dat stuk van je uitrusting ook daadwerkelijk gebruikt, in plaats van bij kleine hobbels in je omgeving al te stuiteren in een ‘vecht, vlucht of verstijf reactie’? Daarover een volgende keer.