To label or not to label

In mijn gesprekken met cliënten merk ik vaak dat wel of juist niet verstrekte labels als hoogbegaafd, hoogsensitief, Asperger of ADHD bij de één heftiger binnen lijken te komen dan bij de ander. En het zelf verstrekken ervan lijkt dito de één meer te bevredigen dan een ander.
Is dat herkenbaar? Hoe makkelijk of juist irrelevant is het voor jou om “Ik ben <label>” te zeggen, of “Jij bent <label>” te horen? Is een label een stomme karikatuur van de werkelijkheid of geeft het juist een noodzakelijke duidelijkheid?

In dit blog vraag ik me af in hoeverre iemands houding tegenover labels verband houdt met diens Meyers-Briggs Type. Mijn indruk is dat de ‘Judging’ typen het geven of ontvangen van labels veel serieuzer opnemen dan de ‘Perceiving’ typen (over labelen gesproken). Om verhit langs elkaar heen praten te voorkomen, is het zinvol om je bewust te zijn van die verschillende perspectieven en je eigen voorkeur daarin.

MBTI als staalkaart

Ik ben een fan van het concept van Temperament, Jungiaanse Typen en MBTI, en maak er bij mijn coaching vaak gebruik van. Niet met het doel om iemand op basis van een vragenlijst zo snel mogelijk in één hokje te krijgen en daar te houden. Het instrument is daar niet voor bedoeld en het lukt trouwens bij Xi-ers al helemaal niet.
Ik zie het eerder als een staalkaart om een idee te krijgen van de enorme variëteit in mogelijke persoonlijke voorkeuren bij informatie verwerking en informatie vergaring. Vanuit die variëteit aan voorkeuren blijken essentieel verschillende patronen in het gedrag te ontstaan. De patronen zijn niet onwrikbaar, noch je hele leven hetzelfde.

Met zo’n staalkaart kan je vanuit verschillende perspectieven op zoek gaan naar je huidige eigen voorkeuren en tegelijk ook inzicht krijgen hoe jouw voorkeuren zich verhouden tot die van mensen in je omgeving.

J en P nader bekeken

Een van de vier polariteiten bij Type bepaling is Judging (J) tegenover Perceiving (P). In combinatie met een van de andere polariteiten (T/F respectievelijk S/N) zijn er vier posities bij de omgang met de buitenwereld te benoemen:

Konijn is Judging

Judging

Bij Judging (J) ligt het accent op het verwerken van informatie: organiseren, evalueren, concluderen,
–  hetzij op basis van objectieve feiten of logica (TJ),
–  hetzij op basis van subjectieve of universele waarden (FJ).

Bij Perceiving (P) ligt het accent op het gewaar worden van informatie: via alle zintuigen, inclusief intuïtie, ontvangen van
–  hetzij concrete, tastbare informatie (SP),
–  hetzij abstracte informatie zoals symbolen, patronen, betekenissen (NP).

Als je vanuit deze vier posities kijkt naar de behoefte aan het toekennen van een label, dan zie je dat dit bij de ene positie veel meer voor de hand ligt dan bij een andere. In welke van de vier herken je jezelf het meest? En herken je andersdenkenden in je omgeving?

Vier posities over labels

  • De TJ (concluderen vanuit feiten) vindt het logisch om objectieve metingen te doen en op grond daarvan wel of niet een label toe te kennen. Hoe kan je anders duidelijk maken wat waar of niet waar is?
  • De FJ (organiseren vanuit waarden) vindt het belangrijk dat mensen zich prettig en geaccepteerd in een relatie of in de gemeenschap voelen. Als een label daarbij helpt is dat prima. Labels die tot onenigheid en uitsluiting leiden zijn ongewenst.
  • De SP (onbevangen ervaren van concrete zintuiglijke informatie) heeft niet zoveel met labels, omdat die verwijzen naar een soort stolsel in een vloeiend veranderende context. Op het heden en de persoon toegesneden informatie is wel interessant.
  • De NP (intuïtief waarnemen van patronen en hun betekenis) ervaart een wereld van mogelijkheden en betekenissen. Een label is bijna altijd een versimpeling van een complexe gewaarwording, dus hooguit tijdelijk, vanuit een bepaald perspectief relevant.

 

Schokkend of niet?

Het leuke is dat het ook andersom werkt:
De TJ en de FJ kunnen zich enorm opwinden als ze vinden dat een label onterecht wordt toegekend: “Er is een foute test gebruikt!” respectievelijk “Zo zet je aan tot een tweedeling die leidt tot conflict of uitsluiting!”

Tigger is P

Perceiving

De SP en NP vragen zich oprecht af waar de opwinding voor nodig is: “Je moet dat niet zo willen vastpinnen, de praktijk is toch anders: over tot de orde van de dag.” respectievelijk “Als je die labels al te letterlijk gaat nemen, mis je de essentie van het onderwerp.”

Voor de goede orde: er zijn geen foute posities, maar je mag aannemen dat afhankelijk van de situatie de ene positie effectiever is dan de ander.
Kort door de bocht gesteld, zijn de Judging Types o.a. handig bij relatief stabiele logistieke processen. Zo werken ze aan welvaart en welzijn voor de gemeenschap.
De Perceiving Types zijn handig bij het snel en vernuftig inspelen op veranderingen. Zo creëren ze o.a. maatwerk en vernieuwing.

Objectief meten of subjectief weten

Elders op deze website (Xi of Hoogbegaafd, en Xi en IQ-score) ben ik al ingegaan op het verschil tussen een benadering volgens de beoogd objectieve diagnose van Hoogbegaafdheid en volgens een subjectieve gewaarwording van Xi.
Als je dat afzet tegen die vier genoemde posities, dan krijg je een extra perspectief waarom sommige mensen stellige voorkeuren voor het een of het ander hebben. Wat impressies:

  • Vanuit TJ: Door een IQ-test weet je wat waar is. ‘Herkenning van kenmerken’ is nogal vaag. Daar kan iedereen wel iets van vinden.
  • Vanuit FJ: Is dat HB niet gewoon elitair? Laatst las ik dat een HB-er normale mensen met apen vergeleek! Wat denken ze wel niet?
  • Vanuit SP: Als je dat zo zegt, herken ik het wel. Wonderlijk… Maar wat kan ik daar nu mee?
  • Vanuit NP: Interessant, die verschillen in benadering. Met die Delphi definitie van HB er nog bij… Kunnen we nu voor ieders situatie iets verzinnen?

 

Je kan, Hamlet parafraserend, overwegen dat het wel uitdelen van labels een poel van ellende is, maar dat het niet verstrekken ervan te eng is om te doen, omdat je dan voor eeuwig niet weet waar je aan toe bent.
Maar ik houd zelf meer van de zegswijze: Een manier van kijken is een manier van niet zien.

De ‘question’ rond wel of niet labelen kan wat mij betreft dan ook liever worden ingeruild voor
“To label AND not to label, that is the challenge!”

Naar boven

Reacties zijn gesloten.