Ik heb het onderstaande in de ik-vorm verwoord: Al schrijvende merkte ik dat de toon verbeterde als ik het ‘bij mezelf hield’.
Wellicht is het daarmee juist makkelijker herkenbaar.
Verwachting
Ik besef inmiddels hoezeer ik altijd geworsteld heb met verwachtingen. Verwachtingen van anderen en van mijzelf. Het worstelen begint als de verwachting niet uitkomt, of als dat dreigt te gebeuren, of als ik het verwacht. Mijn emotionele reactie is teleurstelling, verslagenheid, krampachtigheid. Het kan soms wel even duren voor dat weer weg is.
Die verwachtingen hebben vaak met mijn kennelijke overdosis talenten te maken (gehad): Daar kan je immers bijzondere resultaten mee bereiken, toch?
Verwondering
Verwondering wordt meestal geassocieerd met kleine kinderen; hoe kleiner des te vaardiger ze daarin lijken te zijn. Het gaat over onbevangen en gretig ervaren wat zich in het hier en nu aandient.
Nu is het fijne dat gretige nieuwsgierigheid ook als een typisch kenmerk van Xi of HB wordt gezien. “Voorbij de horizon wordt het pas echt interessant.” Want wat vóór de horizon ligt, kan je immers verwachten. Je zou dus kunnen zeggen dat Xi-ers bij uitstek geschikt zijn om zich te verwonderen.
Zo werkt dat ook bij mij: Ik word blij van het samen met cliënten op ontdekkingstocht gaan naar hun ongeziene kwaliteiten, van het speuren naar nieuwe toepassingen van kennis, of van het al doende uitvinden hoe iets te maken. Dat lukt alleen als ik in staat ben om me te verwonderen over wat zich aandient.
Er zijn veel filosofen die verwondering zien als het begin van de wijsheid. Wisten die ook dat ze Xi-ers waren en het zich verwonderen simpel niet konden laten?
Vastgepinde Mindset?
Maar intussen heb ik als Xi-er dus ook te maken met die verwachtingen over mijn output en het stomme is dat ze me vastpinnen. Althans, zo voelt dat. Doe ik iets verkeerd?
Ik kan wel een soort verklaring vinden in Carol Dweck’s Mindset theorie, zie ook mijn webpagina daarover:
- Met een Vastgezette Mindset over je bijzondere talenten word je onvermijdelijk faalangstig, komt tot stilstand bij teleurstelling, enzovoort.
- Met een Groei Mindset ga je er vol voor om een doel te bereiken, ziet een mislukking als een uitnodiging om het nog eens anders te proberen, enzovoort.
Kies voor een Groei Mindset dus. Die stimuleert om je te verwonderen, dus dat is helemaal fijn.
Maar ja, als het allemaal zo makkelijk en vanzelfsprekend was, hadden ze de Vastgezette Mindset al tien jaar geleden officieel verboden en afgeschaft.
Wat de verklaring mij in ieder geval wel oplevert, is dat ik kennelijk de vrijheid heb om op mijn eigen wijze om te gaan met mijn eigen verwachtingen. En als anderen mij voor mijn gevoel vastpinnen met hun verwachtingen hoeft dat nog steeds niet mijn dag te bederven.
Althans, de spannende vragen zijn dus:
- Hoe goed ben ik bereid en in staat om andermans verwachtingen en mijn eigen verwachtingen uit elkaar te houden?
- Mag ik van mijzelf niet voldoen aan andermans verwachtingen, of preciezer, wanneer wel en wanneer niet?
Fantastische verwachtingen
Maar dat vindt wel plaats in de context van (bijna) mythische beelden over ‘de ideale buitengewoon intelligente mens’ en diens bijzondere rol en opdracht ten behoeve van familie, school of een grotere gemeenschap.
Want het komt mij voor dat die beelden rond hoge begaafdheid er altijd in enige vorm geweest zijn en zullen zijn, en daarmee een nimmer aflatende bron van te projecteren fantastische verwachtingen vormen.
Of het nu gaat om een ouder die fantasieën heeft over zijn ‘beloofde kind’ dat zo bijzonder is, en het beter zal kunnen doen dan de ouder het ooit zelf deed. Of om een school die ook graag wil dat de slimme leerlingen hoog scoren in landelijke toetsen. Of om een bezorgde burger die zeker weet dat armoede en ziekte worden opgelost als slimme koppen er maar hard aan werken. Of om een regering die een strategisch voordeel ten opzichte van buurlanden ziet en dat voordeel zo effectief mogelijk wil inzetten.
Zoveel goede bedoelingen ook.
Wat kan je wel en niet vermijden?
En die mythische beelden en fantastische verwachtingen draag ik natuurlijk net zo goed in mij, inclusief mijn potentiële rol daarin. Dat maakt het uit elkaar houden van mijn eigen en andermans verwachtingen best ingewikkeld.
Nu weet ik gelukkig wel dat sommige van die beelden eendimensionale held archetypen zijn, zoals ik in dat eerdere blog over het onherbergzame hoogbegaafde voetstuk beschreef. Als mens van vlees en bloed houd je het niet vol om een eendimensionale held te zijn. Dat moet ik dus maar liever niet willen.
Voorlopige conclusie: Het is onvermijdelijk dat andere mensen allerlei karakteristieke verwachtingen van mij hebben. Dat is het ongevraagde cadeau dat ik als Xi-er meekreeg.
Maar die verwachtingen zeggen meer over hen dan over mij. Ze gaan maar gedeeltelijk over wie ik ben. En dat geldt wellicht ook voor mijn eigen verwachtingen.
Dat helpt in ieder geval bij het ermee omgaan.
Opruimen helpt
Mijn uitdaging is om me bewust te zijn van wat ik overneem van andermans verwachtingen en daarnaast mijn eigen verwachtingen te doseren. Ik heb ook ontdekt dat ik nog allerlei oude verwachtingen van anderen in mijn systeem had zitten, aan de last waarvan ik zo gewend was geraakt dat ik niet meer wist dat ik ze had. Daar neem ik nu geleidelijk afscheid van.
Dankzij die opruiming van allerlei verwachtingen merk ik dat ik meer tijd overhoud voor verwondering. Dat is goed nieuws, want ik voel hoezeer dat bij mij hoort en mij voedt. En hoe vaker ik het doe, des te makkelijker heb ik er weer toegang toe.
Het lijkt er bovendien op dat ik mijn doelen beter bereik via mijn verwondering dan via mijn verwachtingen.
Komt het toch nog goed met deze Xi-er, later.