Omdat Extra Intelligentie (Xi) nu eenmaal per definitie extra is, zal een Xi-er die zijn/haar eigen gang gaat altijd opvallen. Al op jonge leeftijd ontstaat er daardoor irritatie en onbegrip in de omgeving. Dit leidt tot meer of minder expliciete kritiek op het relatieve ’teveel’ van wat dan ook. Er zijn patronen in die kritiek te herkennen, vanwege de typische eigenschappen van Xi-ers. Mary-Elaine Jacobsen noemt in haar boek “the Gifted Adult” een top-10 verwijten die allemaal de bedoeling hebben om een Xi-er weer terug in andermans gareel te krijgen.
Verwijt en schuldgevoel
Voor veel Xi-ers is dat in de loop der jaren en door pijnlijke confrontaties ook zo gaan werken: als ze het verwijt horen, houden ze zich automatisch gedeisd. Want het zijn dooddoeners, die bij de aangesprokene een schuldgevoel oproepen. Soms ben je er inmiddels zelf ook van overtuigd dat de kritiek terecht is, en dat je je moet schamen. Vaak roept het een dof gevoel van beklemming en frustratie op.
Om een idee te geven volgen hieronder een viertal van de tien verwijten:
Moet het allemaal zo snel?
Kan je je niet gewoon tot één richting beperken?
Jij bent altijd zo gedreven!
Wie denk je wel dat je bent?
Schuldgevoelens als: “ik loop kennelijk weer te hard van stapel” of “ik ben weer te kritisch” leiden gemakkelijk tot structurele passiviteit en afwachten. Je kan die schuldgevoelens overwinnen en gevatte antwoorden geven als: “Dit is eigenlijk mijn normale tempo.” of “Ik heb zo mijn voorkeuren en nog een hoop te doen.” Dat is alvast prettiger dan met gebogen hoofd op de verdere afwijzing wachten of alvast proberen onzichtbaar te worden.
Ontdek de extra kwaliteit
Een volgende stap is om je te realiseren dat het ’teveel’ voor de ander, dat tot het verwijt leidt, de sleutel is tot de ontdekking van de eigen extra kwaliteiten.
Achter ‘altijd zo snel’ schuilt het vermogen om een hoge productiviteit te behalen. Achter ‘altijd zo gedreven’ een ongewoon vermogen tot volharding, ook onder moeilijke omstandigheden. Zo bieden alle verwijten een aanknopingspunt voor een kwaliteit die de ander kennelijk het meest opvalt.
Dat dit opvallen soms ongunstig uitwerkt, kan te maken hebben met het tonen van een goede kwaliteit op de verkeerde plaats: Als je heel gedreven bent kan je beter niet bij een organisatie gaan werken waar het de cultuur is om alles rustig op zijn beloop te laten.
Zo bieden de verwijten ongedachte opstapjes als je het opbrengt om over je eigen schaamte heen te stappen. Soms ontdek je het pas via de ogen van een ander.
In mijn beide boeken wordt op de tien verwijten ingegaan; in Enjoying the Gift.. ook op het herkennen van de kwaliteit achter het verwijt.
Het is ook vaak een thema in coachingsgesprekken, want het blijkt geen sinecure om die oude patronen te doorbreken.